Scansione metrica del IV Libro dell’Eneide
NOTA:
Di solito, l’accento sui dittonghi viene segnalato graficamente sulla seconda vocale, ma viene letto sulla prima vocale.
Omnes Litterae ha risolto in modo più semplice questa inutile complicazione: gli accenti sono sempre indicati sulla vocale su cui vanno letti.
IV LIBRO
Didone e la sorella Anna (vv. 1-53)
Àt regìna gravì|| iamdùdum sàucia cùra
vùlnus alìt venìs || et càeco càrpitur ìgni.
Mùlta virì virtùs animò|| multùsque recùrsat
gèntis honòs, || haerènt || infìxi pèctore vùltus
5 vèrbaque nèc placidàm || membrìs dat cùra quiètem.
Pòstera Phòebeà || lustràbat làmpade tèrras
ùmentèmque_Auròra polò || dimòverat ùmbram,
cùm sic ùnanimam_àdloquitùr || male sàna soròrem:
“Ànna soròr, || quae mè|| suspènsam_insòmnia tèrrent!
10 Quìs novos hìc nostrìs || succèssit sèdibus hòspes,
quèm sese_òre ferèns, || quam fòrti pèctore_et àrmis!
Crèdo_equidèm, || nec vàna fidès, || genus èsse deòrum.
Dègenerès animòs || timor àrguit. || Heù quibus ìlle
iàctatùs fatìs! || Quae bèlla_exhaùsta canèbat!
15 Sì mihi nòn animò ||fixum_ìmmotùmque sedèret,
né cui mè vinclò || vellèm sociàre iugàli,
pòstquam prìmus amòr || decèptam mòrte fefèllit;
sì non pèrtaesùm thalamì || taedaèque fuìsset,
hùic unì forsàn || potuì succùmbere cùlpae.
20 Ànna, fatèbor enìm, || miserì post fàta Sychàei
còniugis èt sparsòs || fratèrna caède penàtis,
sòlus hic ìnflexìt sensùs || animùmque labàntem
ìmpulit. Àdgnoscò veterìs || vestìgia flàmmae.
Sèd mihi vèl tellùs || optèm prius ìma dehìscat,
25 vèl pater òmnipotèns adigàt || me fùlmine_ad ùmbras,
pàllentìs umbràs Erebì || noctèmque profùndam,
ànte, Pudòr, || quam tè violo_aùt || tua iùra resòlvo.
Ìlle meòs, || primùs qui mè || sibi iùnxit, amòres
àbstulit ;ìlle_habeàt secùm || servètque sepùlcros.”
30 Sìc effàta sinùm || lacrimìs implèvit obòrtis.
Ànna refèrt: || “O lùce magìs || dilècta soròri,
sòlane pèrpetuà || maerèns || carpère iuvènta,
nèc dulcìs natòs, || Venerìs nec pràemia nòris?
Ìd cinerem_aùt || manìs || credìs curàre sepùltos?
35 Èsto,_aegràm || nullì quondàm || flexère marìti,
nòn Libyàe, || non ànte, Tyrò; || despèctus Iàrbas
dùctorèsque_aliì, || quos Àfrica tèrra triùmphis
dìves alìt: || placitòne_etiàm pugnàbis amòri?
Nèc venit ìn mentèm || quorùm consèderis àrvis?
40 Hìnc Gaetùlae_urbès, || genus ìnsuperàbile bèllo,
èt Numidae_ìnfrenì || cingùnt || et inhòspita Sýrtis,
hìnc desèrta sitì regiò || latèque furèntes
Bàrcaeì. || Quid bèlla Tyrò || surgèntia dìcam
gèrmanìque minàs?
45 Dìs equidem_aùspicibùs || reor èt Iunòne secùnda
hùnc cursum_Ìliacàs || ventò || tenuìsse carìnas.
Quàm tu_urbèm, || soror, hànc cernès, || quae sùrgere règna
còniugiò talì! || Teucrùm comitàntibus àrmis
Pùnica sé quantìs || attòllet glòria rèbus!
50 Tù modo pòsce deòs veniàm, || sacrìsque litàtis
ìndulge_hòspitiò || causàsque_innècte moràndi,
dùm pelagò || desàevit hièmps || et aquòsus Orìon,
quàssatàeque ratès, || dum nòn tractàbile càelum.”
Infuria la passione di Didone (vv. 54-89)
Hìs dictìs impènso_animum_ìnflammàvit amòre
55 spèmque dedìt dubiàe mentì || solvìtque pudòrem.
Prìncipiò delùbra_adeùnt || pacèmque per àras
èxquirùnt; || mactànt lectàs || de mòre bidèntis
lègiferàe Cererì || Phoebòque patrìque Lyaèo,
Iùnoni_ànte_omnìs, || cui vìncla iugàlia cùrae.
60 Ìpsa tenèns dextrà pateràm || pulchèrrima Dìdo
càndentìs vaccàe || media_ìnter còrnua fùndit
àut ante_òra deùm || pinguìs spatiàtur ad àras;
ìnstauràtque dièm donìs, || pecudùmque reclùsis
pèctoribùs inhiàns || spiràntia cònsulit èxta.
65 Heù vatum_ìgnaràe mentès! || quid vòta furèntem,
quìd delùbra iuvànt? || est mòllis flàmma medùllas
ìnterea_èt tacitùm || vivìt sub pèctore vòlnus.
Ùritur ìnfelìx Didò || totàque vagàtur
ùrbe furèns, || qualìs coniècta cèrva sagìtta,
70 quàm procul ìncautàm || nemora_ìnter Crèsia fìxit
pàstor agèns telìs || liquìtque volàtile fèrrum
nèscius: ìlla fugà || silvàs || saltùsque peràgrat
Dìctaeòs, || haerèt laterì|| letàlis harùndo.
Nùnc media_Aèneàn || secùm per moènia dùcit
75 Sìdoniàsque_ostèntat opès || urbèmque paràtam,
ìncipit èffarì || mediàque_in vòce resìstit;
nùnc eadèm || labènte diè || convìvia quàerit,
Ìliacòsque_iterùm demèns || audìre labòres
èxposcìt || pendètque_iterùm || narràntis ab òre.
80 Pòst ubi dìgressì ||lumènque_obscùra vicìssim
lùna premìt || suadèntque cadèntia sìdera sòmnos,
sòla domò maerèt vacuà || stratìsque relìctis
ìncubat. Ìllum_absèns || absèntem_audìtque vidètque,
àut gremio_Àscaniùm, || genitòris imàgine càpta,
85 dètinet, ìnfadùm || si fàllere pòssit amòrem.
Nòn coeptae_àdsurgùnt turrès, || non àrma iuvèntus
èxercèt portùsve_aut pròpugnàcula bèllo
tùta parànt: || pendènt opera_ìnterrùpta minaèque
mùrorum_ìngentès || aequàtaque màchina caèlo.
Il patto tra Giunone e Venere (vv. 90-128)
90 Quàm simul àc talì || persènsit pèste tenèri
càra Iovìs coniùnx || nec fàmam_obstàre furòri,
tàlibus àdgreditùr Venerèm || Satùrnia dìctis:
“Ègregiàm verò laudem_èt || spolia_àmpla refèrtis
tùque puèrque tuùs, || magnum_èt memoràbile nòmen,
95 ùna dolò divòm || si fèmina vìcta duòrum_est.
Nèc me_adeò fallìt || veritàm te mòenia nostra
sùspectàs habuìsse domòs || Karthàginis àltae.
Sèd quis erìt modus àut || quo nùnc certàmine tànto?
Quìn potiùs pacem_àeternàm || pactòsque_hymenàeos
100 èxercèmus? Habès, || totà quod mènte petìsti:
àrdet amàns Didò || traxìtque per òssa furòrem.
Còmmunem_hùnc ergò populùm || paribùsque regàmus
àuspiciìs, || liceàt Phrygiò || servìre marìto
dòtalìsque tuàe Tyriòs || permìttere dèxtrae.”
105 Òlli (sènsit enìm || simulàta mènte locùtam,
quò regnum_Ìtaliaè || Libycàs avèrteret òras)
sìc contra_èst ingrèssa Venùs: || “Quis tàlia dèmens
àbnuat àut || tecùm malìt || contèndere bèllo?
Sì modo quòd memoràs || factùm || fortùna sequàtur.
110 Sèd fatìs incèrta feròr, || si Iùppiter ùnam
èsse velìt Tyriìs urbèm || Troiàque profèctis
mìscerìve probèt populòs || aut fòedera iùngi.
Tù coniùnx, || tibi fàs animùm || temptàre precàndo.
Pèrge: sequàr.” || Tum sìc excèpit || règia Iùno:
115 “Mècum_erit ìste labòr, || nunc qua ratiòne quod ìnstat
cònfierì possìt, || paucìs, || advèrte, docèbo.
Vènatum_Àeneàs || unàque misèrrima Dìdo
ìn nemus ìre parànt, || ubi prìmos cràstinus òrtus
èxtulerìt Titàn || radiìsque retèxerit òrbem.
120 Hìs ego nìgrantèm || commìxta gràndine nìmbum,
dùm trepidànt alàe || saltùsque_indàgine cìngunt,
dèsuper ìnfundam_èt || tonitrù caelum_òmne cièbo.
Dìffugiènt comitès || et nòcte tegèntur opàca:
spèluncàm Didò || duxèt Troiànus eàndem
125 dèveniènt. || Adero_èt, || tua sì mihi cèrta volùntas,
cònubiò iungàm stabilì || propriàmque dicàbo.
Hìc hymenàeus erìt.” || Non àdversàta petènti
àdnuitàtque dolìs risìt || Cytherèa repèrtis.
La battuta di caccia (vv. 129-159)
Òceanum_ìntereà || surgèns || Auròra relìquit.
130 Ìt portìs || iubare_èxortò ||delècta iuvèntus;
rètia ràra, plagàe, || latò venàbula fèrro,
Màssylìque ruùnt equitès || et odòra canùmvis.
Règinàm || thalamò || cunctàntem_ad lìmina prìmi
Pòenorum_èxspectànt, || ostròque_insìgnis et àuro
135 stàt sonipès ac frèna feròx || spumàntia màndit.
Tàndem prògreditùr || magnà stipànte catèrva,
Sìdoniàm pictò chlamydèm || circùmdata lìmbo;
cùi pharetra_èx aurò, || crinès nodàntur in àurum
àurea pùrpureàm || subnèctit fìbula vèstem.
140 Nèc non èt Phrygiì comitès || et làetus Iùlus
ìncedùnt. || Ipse_ànte_aliòs || pulchèrrimus òmnis
ìnfert sé socium_Àeneàs || atque_àgmina iùngit.
Quàlis ubi_hìbernàm Lyciàm || Xanthìque fluènta
dèserit àc Delùm || matèrnam_invìsit Apòllo
145 ìnstauràtque choròs, ||mixtìque_altària cìrcum
Crètesquè Dryopèsque fremùnt || pictìque_Agathýrsi;
ìpse iugìs Cynthì graditùr || mollìque fluèntem
frònde premìt crinèm fingèns || atque_ìmplicat àuro,
tèla sonànt umerìs: || haud ìllo sègnior ìbat
150 Àeneàs, || tantum_ègregiò || decus ènitet òre.
Pòstquam_altòs || ventum_ìn montìs || atque_ìnvia lùstra,
ècce feràe saxì || deièctae vèrtice càprae
dècurrère iugìs; || alià de pàrte patèntis
trànsmittùnt cursù campòs || atque_àgmina cèrvi
155 pùlverulènta fugà glomerànt || montìsque relìnquont.
Àt puer Àscaniùs || mediìs in vàllibus àcri
gàudet equò || iamque_hòs cursù, || iam praèterit ìllos
spùmantèmque darì || pecora_ìnter inèrtia vòtis
òptat aprum_aùt || fulvòm descèndere mònte leònem.
L’unione nella spelonca (vv. 160-172)
160 Ìntereà magnò || miscèri mùrmure càelum
ìncipit, ìnsequitùr || commìxta gràndine nìmbus;
èt Tyriì comitès passim_èt || Troiàna iuvèntus
Dàrdaniùsque nepòs Venerìs || divèrsa per àgros
tècta metù petière; || ruùnt de mòntibus àmnes.
165 Spèluncàm Didò || duxèt Troiànus eàndem
dèveniùnt. || Prima_èt Tellùs || et prònuba Iùno
dànt signùm: || fulsère_ignès || et cònscius àether
cònubiìs summòque_ululàrunt || vèrtice Nýmphae.
Ìlle diès primùs letì || primùsque malorum
170 càusa fuìt; || neque_enìm speciè ||famàve movètur
nèc iam fùrtivòm || Didò || meditàtur amòrem;
còniugiùm vocat, hòc || praetèxit nòmine cùlpam.
La fama dilaga (vv. 173-197)
Èxtemplò Libyaè || magnàs it Fàma per ùrbes,
Fàma, malùm quo nòn || aliùt velòcius ùllum:
175 mòbilitàte vigèt || virìsque_adquìrit eùndo,
pàrva metù primò, || mox sèse_attòllit in àuras
ìngreditùrque solo_èt || caput ìnter nùbila còndit.
Ìllam Tèrra parèns, || ira_ìnritàta deòrum,
èxtremam,_ùt perhibènt, || Coeo_Ènceladòque soròrem
180 prògenuìt pedibùs celerem_èt || pernìcibus àlis,
mònstrum_horrèndum,_ingèns, || cui quòt sunt còrpore plùmae,
tòt vigilès oculì subtèr || (miràbile dìctu),
tòt linguàe, || totidem_òra sonànt, || tot sùbrigit aùris.
Nòcte volàt caelì mediò || terraèque per ùmbram
185 strìdens nèc dulcì declìnat || lùmina sòmno;
lùce sedèt custòs || aut sùmmi cùlmine tècti,
tùrribus àut altìs || et màgnas tèrritat ùrbes,
tàm fictì || pravìque tenàx || quam nùntia vèri.
Haèc tum mùltiplicì populòs || sermòne replèbat
190 gàudens èt paritèr || facta_àtque_infècta canèbat:
vènisse_Àeneàn || Troiàno sànguine crètum,
cuì se pùlchra virò || dignètur iùngere Dìdo;
nùnc hiemem_ìnter sé luxù, || quam lònga, fovère
règnorum_ìmmemorès || turpìque cupìdine càptos.
195 Haèc passìm dea foèda virùm || diffùndit in òra.
Pròtinus àd regèm || cursùs detòrquet Iàrban
ìncendìtque_animùm dictìs || atque_àggerat ìras.
L’ira del re Iarba (vv. 198-218)
Hìc Hammòne satùs || raptà Garamàntide nýmpha
tèmpla Iovì centùm || latìs immània règnis,
200 cèntum_aràs posuìt || vigilèmque sacràverat ìgnem,
èxcubiàs divom_àeternàs, || pecudùmque cruòre
pìngue solum_èt variìs || florèntia lìmina sèrtis.
Ìsque_amèns animi_èt || rumòre_accènsus amàro
dìcitur ànte_aràs || media_ìnter nùmina dìvom
205 mùlta Iovèm manibùs || supplèx oràsse supìnis:
“Iùppiter òmnipotèns, || cui nùnc Maurùsia pìctis
gèns epulàta torìs || Lenàeum lìbat honòrem,
àspicis hàec? || an tè, || genitòr, || cum fùlmina tòrques,
nèquiquam_hòrremùs, || caecìque_in nùbibus ìgnes
210 tèrrificànt animòs || et inània mùrmura mìscent?
fèmina, quàe nostrìs || erràns in fìnibus ùrbem
èxiguàm pretiò posuìt, || cui lìtus aràndum
cùique locì legès dedimùs, || conùbia nostra
rèppulit àc || dominum_Àeneàn || in règna recèpit.
215 Èt nunc ìlle Parìs || cum sèmivirò comitàtu,
Màeonià mentùm mitrà || crinèmque madèntem
sùbnixùs, || raptò potitùr; || nos mùnera tèmplis
quìppe tuìs ferimùs || famàmque fovèmus inànem.”
L’ordine di Giove e la visita di Mercurio(vv. 219-295)
Tàlibus òrantèm dictìs || aràsque tenèntem
220 àudiit Òmnipotèns || oculòsque_admòenia tòrsit
règia_et òblitòs || famàe meliòris amàntis.
Tùm sic Mèrcurium_àdloquitùr || ac tàlia màndat:
“Vàde_age, nàte, vocà zephyròs || et làbere pìnnis
Dàrdaniùmque ducèm, || Tyrià Karthàgine qui nunc
225 èxspectàt || fatìsque datàs || non rèspici tùrbes,
àdloquere_èt || celerìs defèr || mea dìcta per àuras.
Nòn illùm nobìs || genetrìx pulchèrrima tàlem
pròmisìt Graiùmque_ideò || bis vìndicat àrmis;
sèd fore quì gravidam_ìmperiìs || bellòque fremèntem
230 Ìtaliàm regerèt, || genus àlto_a sànguine Tèucri
pròderet àc || totùm sub lèges || mìtteret òrbem.
Sì nulla_àccendìt || tantàrum glòria rèrum
nèc super ìpse suà || molìtur làude labòrem,
Àscaniòne patèr || romànas ìnvidet àrces?
235 quìd struit? Àut qua spè || inimìca_ingènte moràtur
nèc prolem_Àusoniam_èt || Lavìnia rèspicit àrva?
Nàviget; hàec summa_èst, || hic nòstri nùntius èsto.”
Dìxerat. Ìlle patrìs magnì || parère paràbat
ìmperio:_èt primùm || pedibùs talària nèctit
240 àurea, quàe sublìmem_alìs || sive_àequora sùpra
sèu terràm rapidò || paritèr cum flàmine pòrtant.
Tùm virgàm capit: hàc || animàs ille_èvocat Òrco
pàllentìs, || aliàs sub Tàrtara || trìstia mìttit,
dàt somnòs adimìtque_et || lùmina mòrte resìgnat.
245 Ìlla frètus agìt ventòs || et tùrbida trànat
nùbila. Iàmque volàns apicem_èt || latera_àrdua cèrnit
Àtlantìs durì, || caelùm qui vèrtice fùlcit,
Àtlantìs, || cinctum_àdsiduè|| cui nùbibus àtris
pìniferùm caput èt || ventò pulsàtur et ìmbri;
250 nìx umeròs infùsa tegìt; || tum flùmina mènto
pràecipitànt senis èt || glaciè riget hòrrida bàrba.
hìc primùm || paribùs nitèns || Cyllènius àlis
cònstitit; hìnc || totò praecèps || se còrpore_ad ùndas
mìsit, avì similìs, || quae cìrcum lìtora, cìrcum
255 pìscosòs scopulòs humilìs || volat àequora iùxta:
hàut alitèr, || terràs intèr || caelùmque, volàbat
lìtus harènosum_àd Libyàe || ventòsque secàbat,
màternò venièns ab avò || Cyllènia pròles.
Ùt primum_àlatìs || tetigìt magàlia plàntis,
260 Àeneàn || fundàntem_arcès || ac tècta novàntem
cònspicit; àtque_illì || stellàtus iàspide fùlva
ènsis eràt || Tyriòque_ardèbat mùrice làena
dèmissa_èx umerìs, || divès quae mùnera Dìdo
fècerat èt || tenuì telàs discrèverat àuro.
265 Còntinuo_ìnvadìt: || “Tu nùnc Karthàginis àltae
fùndamènta locàs || pulchràmque_uxòrius ùrbem
èxstruis? Hèu || regnì || rerùmque_oblìte tuàrum?
ìpse deùm || tibi mè || clarò demìttit Olýmpo
règnatòr, || caelum_èt terràs || qui nùmine tòrquet;
270 ìpse_haec fèrre iubèt || celerìs mandàta per àuras:
Quìd struis? Àut || qua spè || Libycìs teris òtia tèrris?
Sì te nùlla movèt || tantàrum glòria rèrum
[nèc super ìpse tuà || molìris làude labòrem],
Àscaniùm || surgèntem_et spès herèdis Iùli
275 rèspice, cùi || regnum_Ìtaliàe ||Romànaque tèllus
dèbetùr.” || Talì|| Cyllènius òre locùtus
mòrtalìs visùs || mediò sermòne relìquit
èt procul ìn tenuem_èx || oculìs evànuit aùram.
Àt vero_Àeneàs || aspèctu_obmùtuit àmens,
280 àrrectàeque_horròre comae_èt || vox fàucibus hàesit.
Àrdet abìre fugà || dulcìsque relìnquere tèrras,
àttonitùs tantò || monitu_ìmperiòque deòrum.
Hèu quid agàt? || Quo nùnc || regìnam_ambìre furèntem
àudeat àdfatù? || Quae prìma_exòrdia sùmat?
285 Àtque_animùm || nunc hùc celerèm, || nunc dìvidit ìlluc,
ìn partìsque rapìt variàs || perque_òmnia vèrsat.
Haèc altèrnantì|| potiòr sentèntia vìsa_est:
Mnèsthea Sèrgestùmque vocàt || fortèmque Serèstum,
clàssem_aptènt tacitì, || sociòsque_ad lìtora cògant,
290 àrma parènt || et, quàe rebùs || sit càusa novàndis,
dìssimulènt; || sese_ìntereà, || quando_òptima Dìdo
nèsciat èt tantòs rumpì || non spèret amòres,
tèmptatùrum_aditùs || et quàe mollìssima fàndi
tèmpora, quìs || rebùs dextèr modus. || Òcius òmnes
295 ìmperiò laetì parènt || et iùssa facèssunt.
La preghiera di Didone a Enea (vv. 296-330)
Àt regìna dolòs || (quid fàllere pòssit amàntem?)
pràesensìt || motùsque_excèpit || prìma futùros,
òmnia tùta timèns. || Eadem_ìmpia Fàma furènti
dètulit àrmarì classèm || cursùmque paràri.
300 Sàevit inòps animì || totàmque_incènsa per ùrbem
bàcchatùr, || qualìs commòtis || èxcita sàcris
Thýas, ubi_aùditò || stimulànt trietèrica Bàccho
òrgia nòcturnùsque || vocàt clamòre Cithàeron.
Tàndem_his Àeneàn || compèllat vòcibus ùltro:
305 “Dìssimulàre_etiàm speràsti, || pèrfide, tantum
pòsse nefàs || tacitùsque meà || decèdere tèrra?
nèc te nòster amòr || nec tè || data dèxtera quòndam
nèc moritùra tenèt || crudèli fùnere Dìdo?
310 Quìn etiam_hìbernò|| molìri sìdere clàssem
èt mediìs properàs || aquilònibus ìre per àltum,
crùdelìs? || Quid? Sì || non àrva_alièna domòsque
ìgnotàs peterès, || et Tròia_antìqua manèret,
Tròia per ùndosùm || peterètur clàssibus àequor?
Mène fugìs? || Per ego_hàs lacrimàs || dextràmque tuàm te
315 (quàndo_aliùt || mihi iàm miseràe || nihil ìpsa relìqui),
pèr conùbia nòstra, || per ìnceptòs hymenàeos,
sì bene quìd de tè meruì, || fuit aùt tibi quìcquam
dùlce meùm, || miserère domùs || labèntis et ìstam,
òro, sì quis adhùc || precibùs locus, || èxue mèntem.
320 Tè proptèr Libycàe gentès ||Nomadùmque tyrànni
òdere,_ìnfensì Tyriì; || te pròpter eùndem
èxstinctùs pudor èt, || qua sòla sìdera_adìbam,
fàma priòr. || Cui mè || moribùndam dèseris, hòspes?
Hòc solùm nomèn || quoniàm || de còniuge rèstat.
325 Quìd moror? Àn || mea Pýgmaliòn || dum moènia fràter
dèstruat aùt captàm ducàt || Gaetùlus Iàrbas?
Sàltem sì qua mihì || de tè suscèpta fuìsset
ànte fugàm subolès, || si quìs mihi pàrvulus aùla
lùderet Àeneàs, || qui tè tamen òre refèrret,
330 nòn equidem_òmninò capta_àc || desèrta vidèrer.”
La risposta di Enea (vv. 331-361)
Dìxerat. Ìlle Iovìs monitìs || immòta tenèbat
lùmina_et òbnixùs curàm || sub còrde premèbat.
Tàndem pàuca refèrt: || “Ego tè || quae plùrima fàndo
ènumeràre valès numquàm, || regìna, negàbo
335 pròmeritàm || nec mè || meminìsse pigèbit Elìssae,
dùm memor ìpse meì, || dum spìritus hòs regit àrtus.
Prò re pàuca loquàr. || Neque_ego_hànc abscòndere fùrto
spèravì (ne fìnge) fugàm || nec còniugis ùmquam
pràetendì taedàs || aut hàec in fòedera vèni.
340 Mè si fàta meìs || paterèntur dùcere vìtam
aùspiciìs || et spònte meà || compònere cùras,
ùrbem Tròianàm primùm || dulcìsque meòrum
rèliquiàs colerèm, || Priamì tecta_àlta manèrent
èt recidìva manù || posuìssem Pèrgama vìctis.
345 Sèd nunc Ìtaliàm magnàm || Grynèus Apòllo
Ìtaliàm Lyciàe || iussère capèssere sòrtes;
hìc amor, hàec patrià_est. || Si tè Karthàginis àrces
Phoènissàm || Libycaèque_aspèctus || dètinet ùrbis,
quàe tandem_Aùsonià || Teucròs || consìdere tèrra
350 ìnvidià_est? || et nòs fas èxtera quàerere règna.
Mè patris Ànchisàe || quotièns umèntibus ùmbris
nòx operìt terràs, || quotièns astra_ìgnea sùrgunt,
àdmonet ìn somnìs || et tùrbida tèrret imàgo;
mè puer Àscaniùs || capitìsque_iniùria càri,
355 quèm regno_Hèsperiàe fraudo_èt || fatàlibus àrvis.
Nùnc etiam_ìnterprès divòm || Iove mìssus ab ìpso
(tèstor utrùmque capùt) || celerìs mandàta per àuras
dètulit; ìpse deùm || manifèsto_in lùmine vìdi
ìntrantèm muròs || vocèmque_his aùribus hàusi.
360 Dèsine mèque tuìs || incèndere tèque querèllis:
Ìtaliàm non spònte sequòr.”
La disperazione di Didone (vv. 362-392)
Tàlia dìcentèm || iamdùdum_avèrsa tuètur
hùc illùc volvèns oculòs || totùmque perèrrat
lùminibùs tacitìs || et sìc accènsa profàtur:
365 “Nèc tibi dìva parèns, || generìs nec Dàrdanus àuctor,
pèrfide, sèd durìs genuìt || te càutibus hòrrens
Càucasus Hýrcanàeque_admòrunt || ùbera tìgres.
Nàm quid dìssimulo_aùt || quae me_àd maiòra resèrvo?
Nùm fletu_ìngemuìt nostrò? || Num lùmina flèxit?
370 Nùm lacrimàs victùs dedit àut ||miseràtus amàntemst?
Quàe quibus ànte feràm? || Iam iàm nec màxima Iùno
nèc Satùrnius hàec oculìs || pater àspicit àequis.
Nùsquam tùta fidès. || Eièctum lìtore,_egèntem
èxcepi_èt regnì || demèns || in pàrte locàvi,
375 àmissàm classèm, || sociòs a mòrte redùxi.
Hèu furiìs incènsa feròr! || Nunc àugur Apòllo,
nùnc Lyciàe sortès, || nunc èt Iove mìssus ab ìpso
ìnterprès divòm || fert hòrrida iùssa per àuras.
Scìlicet ìs superìs labor èst, || ea cùra quiètos
380 sòllicitàt. || Neque tè teneò || neque dìcta refèllo:
ì, sequere_Ìtaliàm ventìs, || pete règna per ùnda;
spèro_equidèm mediìs, || si quìd pia nùmina pòssunt,
sùpplicia_hàusurùm scopulìs || et nòmine Dìdo
sàepe vocàturùm. || Sequar àtris ìgnibus àbsens
385 èt, cum frìgida mòrs animà sedùxerit àrtus,
òmnibus ùmbra locìs aderò. || Dabis, ìmprobe, pòenas;
àudiam_et hàec manìs || venièt mihi fàma sub ìmos.”
Hìs mediùm dictìs || sermònem_abrùmpit et àuras
àegra fugìt || seque_èx oculìs || avèrtit et àufert,
390 lìnquens mùlta metù || cunctàntem_et mùlta paràntem
dìcere. Sùscipiùnt famulàe || conlàpsaque mèmbra
màrmoreò referùnt thalamò || stratìsque repònunt.
I preparativi per la partenza (vv. 393-407)
Àt pius Àeneàs, || quamquàm lenìre dolèntem
sòlandò cupitèt || dictìs avèrtere cùras,
395 mùlta gemèns || magnòque_animùm || labefàctus amòre,
iùssa tamèn divom_èxsequitùr || classèmque revìsit.
Tùm verò Teucri_ìncumbùnt || et lìtore cèlsas
dèducùnt totò navìs. || Natat ùncta carìna
fròndentìsque ferùnt remòs || et ròbora sìlvis
400 ìnfabricàta fugàe studiò.
Mìgrantìs cernàs || totàque_ex ùrbe ruèntis,
àc veluti_ìngentèm || formìcae fàrris acèrvom
cùm populànt hiemìs memorès || tectòque repònunt:
ìt nigrùm campìs agmèn || praedàmque per hèrbas
405 cònvectànt || calle_àngustò, || pars gràndia trùdunt
òbnixàe frumènta_umerìs, || pars àgmina cògunt
càstigàntque moràs, || opere_òmnis sèmita fèrvet.
La supplica di Didone ad Anna (vv. 408-449)
Quìs tibi tùm, || Didò, || cernènti tàlia sènsus,
quòsve dabàs gemitùs, || cum lìtora fèrvere làte
410 pròspicerès arce_èx summà ||totùmque vidères
mìsceri_ànte_oculòs || tantìs clamòribus àequor!
Ìmprobe_Amòr, || quid nòn mortàlia pèctora cògis!
Ìre_iterum_ìn lacrimàs, || iterùm temptàre precàndo
cògitur èt supplèx || animòs submìttere_amòri,
415 né quid inèxpertùm || frustrà moritùra relìnquat.
“Ànna, vidès totò || properàri lìtore cìrcum;
ùndique cònvenère; || vocàt iam càrbasus àuras,
pùppibus èt laetì || nautae_ìmposuère corònas.
Hùnc ego sì potuì || tantùm speràre dolòrem,
420 èt perfèrre, soròr, || poterò. || Miserae_hòc tamen ùnum
èxsequere,_Ànna, mihì; || solàm nam pèrfidus ìlle
tè colere,_àrcanòs || etiàm tibi crèdere sènsus;
sòla virì mollìs aditùs || et tèmpora nòras.
Ì, soror, àtque_hostèm || supplèx adfàre supèrbum.
425 Nòn ego cùm Danaìs ||Troiànam_excìndere gèntem
Àulide iùravì || classèmve_ad Pèrgama mìsi
nèc patrisÀnchisàe cinerèm || manèsve revèlli:
cùr mea dìcta negàt || duràs demìttere_in àuris?
Quò ruit? Èxtremum_hòc || miseràe det mùnus amànti:
430 èxspectèt || facilèmque fugàm || ventòsque ferèntis.
Nòn iam còniugium_ànticùm, || quod pròdidit, òro
nèc pulchro_ùt Latiò careàt || regnùmque relìnquat;
tèmpus inàne petò, || requièm spatiùmque furòri,
dùm mea mè victàm || doceàt fortùna dolère.
435 Èxtremam_hànc orò veniàm || (miserère soròris),
quàm mihi cùm dederìt, || cumulàtam mòrte remìttam.”
Tàlibus òrabàt, || talìsque misèrrima flètus
fèrtque refèrtque soròr. || Sed nùllis ìlle movètur
flètibus àut || vocès ullàs || tractàbilis àudit:
440 fàta_obstànt || placidàsque virì|| deus òbstruit aùris.
Àc velut ànnosò || validàm cum ròbore quèrcum
Àlpinì boreàe || nunc hìnc || nunc flàtibus ìllinc
èruere_ìnter sé certànt; || it strìdor et àltae
còsternùnt terràm || concùsso stìpite fròndes;
445 ìpsa_haerèt scopulìs || et quàntum vèrtice_ad àuras
àetheriàs, || tantùm radìce_in || Tàrtara tèndit:
hàud secus àdsiduìs || hinc àtque_hinc vòcibus hèros
tùnditur èt magnò || persènsit pèctore cùras;
mèns immòta manèt; || lacrimàe volvòntur inànes.
L’infelice fato di Didone (vv. 450-473)
450 Tùm vero_ìnfelìx || fatìs extèrrita Dìdo
mòrtem_oràt: || taedèt caelì || convèxa tuèri.
Quò magis ìnceptùm peragàt || lucèmque relìnquat,
vìdit, tùricremìs || cum dòna_impòneret àris
(hòrrendùm dictù), || laticès nigrèscere sàcros
455 fùsaque_in òbscenùm || se vèrtere vìna cruòrem.
Hòc visùm nullì, || non ìpsi_effàta soròri.
Pràetereà fuit ìn tectìs || de màrmore tèmplum
còniugis àntiquì, || mirò quod honòre colèbat,
vèlleribùs niveìs || et fèsta frònde revìnctum:
460 hìnc exàudirì vocès || et vèrba vocàntis
vìsa virì, || nox cùm terràs || obscùra tenèret;
sòlaque cùlminibùs || feràli càrmine bùbo
sàepe queri_èt || longàs in flètum || dùcere vòces;
mùltaque pràetereà || vatùm praedìcta priòrum
465 tèrribilì monitu_hòrrificànt. || Agit ìpse furèntem
ìn somnìs ferus Àeneàs; || sempèrque relìnqui
sòla sibì, || sempèr longam_ìncomitàta vidètur
ìre viam_èt Tyriòs || desèrta quàerere tèrra:
Èumenidùm velutì || demèns videt àgmina Pèntheus
470 èt solèm geminum_èt || duplicèsse_ostèndere Thèbas,
àut Agamèmnoniùs || scaenìs agitàtus Orèstes
àrmatàm facibùs matrem_èt || serpèntibus àtris
cùm fugit ùltricèsque sedènt || in lìmine Dìrae.
I preparativi del rituale (vv. 474-503)
Èrgo_ubi còncepìt || furiàs evìcta dolòre
475 dècrevìtque morì, || tempùs se cum_ìpsa modùmque
èxigitèt maestàm dictìs || adgrèssa soròrem
cònsiliùm voltù tegit àc || spem frònte serènat:
“Ìnvenì, || germàna, viàm || (gratàre soròri),
quàe mihi rèddat eùm || vel eò me sòlvat amàntem.
480 Òceanì finèm iuxtà ||solèmque cadèntem
ùltimus Àethiopùm locus èst, || ubi màximus Àtlas
àxem_umerò torquèt || stellìs ardèntibus àptum;
hìnc mihi Màssylàe gentìs || monstràta sacèrdos,
Hèsperidùm templì custòs, || epulàsque dracòni
485 quàe dabat èt sacròs || servàbat in àrbore ràmos,
spàrgens ùmida mèlla || sopòriferùmque papàver.
Hàec se càrminibùs || promìttit sòlvere mèntis
quàs velit, àst aliìs || duràs immìttere cùras,
sìstere_aquàm fluviìs || et vèrtere sìdera rètro;
490 nòcturnòsque movèt manìs; || mugìre vidèbis
sùb pedibùs terram_èt || descèndere mòntibus òrnos.
Tèstor, càra, deòs || et tè, germàna, tuùmque
dùlce capùt, || magicàs invìtam_accìngier àrtis.
Tù secrèta pyràm || tecto_ìnteriòre sub àuras
495 èrige_et àrma virì, || thalamò quae fìxa relìquit
ìmpius, èxuviàsque_omnìs || lectùmque iugàlem,
quò periì, || super ìmponàs: || abolère nefàndi
cùncta virì monumènta iuvàt || monstràtque sacèrdos.”
Hàec effàta silèt; || pallòr simul òccupat òra.
500 Nòn tamen Ànna novìs || praetèxere fùnera sàcris
gèrmanàm credìt, || nec tàntos mènte furòres
còncipit àut graviòra timèt || quam mòrte Sychàei.
Èrgo iùssa paràt.
Il rito magico (vv. 504-521)
Àt regìna, pyrà || penetràli_in sède sub àuras
505 èrecta_ìngentì taedìs || atque_ìlice sècta,
ìntendìtque locùm sertìs || et frònde corònat
fùnereà; || super èxuviàs || ensèmque relìctum
èffigièmque torò || locat hàud || ignàra futùri.
Stànt aràe circum_èt || crinìs effùsa sacèrdos
510 tèr centùm tonatòre deòs, || Erebùmque Chaòsque
tèrgeminàmque_Hecatèn, || tria vìrginis òra Diànae.
Spàrserat èt laticès simulàtos || fòntis Avèrni,
fàlcibus èt messae_àd lunàm || quaerùntur àenis
pùbentès herbàe || nigrì cum làcte venèni;
515 quaèriturèt nascèntis equìdefrònterevòlsus
èt matrì praerèptus amòr.
Ìpsa molàm, || manibùsque piìs || altària iùxta
ùnum_exùta pedèm vinclìs, || in vèste recìncta,
tèstatùr moritùra deòs || et cònscia fàti
520 sìdera; tùm, si quòd non àequo || fòedere_amàntis
cùrae nùmen habèt || iustùmque memòrque,precàtur.
L’ultima veglia di Didone (522-552)
Nòx erat èt placidùm || carpèbant fèssa sopòrem
còrpora pèr terràs || silvàeque_et sàeva quièrant
àequora, cùm mediò || volvòntur || sìdera làpsu,
525 cùm tacet òmnis agèr, || pecudès pictàeque volùcres,
quaèque lacùs latè liquidòs || quaeque_àspera dùmis
rùra tenènt; || somnò positàe || sub nòcte silènti,
lènibànt curàs || et còrda_oblìta labòrum.
Àt non ìnfelìx || animì Phoenìssa neque_ùmquam
530 sòlvitur ìn somnòs || oculìsve_aut pèctore nòctem
àccipit: ìngeminànt curàe || rursùsque resùrgens
sàevit amòr || magnòque_iràrum || flùctuat àestu.
Sìc adeo_ìnsistìt || secùmque_ita còrde volùtat:
“Èn quid agò? || rursùsne procòs inrìsa priòres
535 èxperiàr || Nomadùmque petàm ||conùbia sùpplex,
quòs ego sìm totièns || iam dèdignàta marìtos?
Ìliacàs igitùr classìs || atque_ùltima Tèucrum
iùssa sequàr? || quiane_àuxiliò || iuvat ànte levàtos
èt bene_apùd memorès || veterìs stat gràtia fàcti?
540 Quìs me_autèm, || fac vèlle, sinèt || ratibùsve supèrbis
ìnvisam_àccipièt? || Nescìs heu, || pèrdita, nècdum
Làomedònteàe || sentìs periùria gèntis?
Quìd tum? Sòla fugà|| nautàs comitàbor ovàntis,
àn Tyriìs || omnìque manù|| stipàta meòrum
545 ìnferar èt || quos Sìdonià || vix ùrbe revèlli,
rùrsus agàm pelago_èt || ventìs dare vèla iubèbo?
Quìn morere_ùt merità_es, || ferròque_avèrte dolòrem.
Tù lacrimìs evìcta meìs, || tu prìma furèntem
hìs, germàna, malìs oneràs || atque_òbicis hòsti.
550 Nòn licuìt || talami_èxpertèm || sine crìmine vìtam
dègere, mòre feràe, || talìs nec tàngere cùras.
Nòn servàta fidès || cinerì || promìssa Sychàeo.”
La seconda visita di Mercurio e la partenza di Enea (vv.553-583)
Tàntos ìlla suò || rumpèbat pèctore quèstus.
Àeneàs celsa_ìn puppì, || iam cèrtus eùndi,
555 càrpebàt somnòs || rebùs || iam rìte paràtis.
Hùic se fòrma deì || voltù redeùntis eòdem
òbtulit ìn somnìs || rursùsque_ita vìsa monère_est
òmnia Mèrcuriò similìs, || vocèmque colòremque (SINAFIA)
_èt crinìs flavòs || et mèmbra decòra iuvènta:
560 “Nàte deà, || potes hòc || sub càsu || dùcere sòmnos
nèc quae tè circùm || stent deìnde perìcula cèrnis,
dèmens, nèc zephyròs || audìs spiràre secùndos?
Ìlla dolòs || dirùmque nefàs || in pèctore vèrsat,
cèrta morì, || variòsque_iràrum còncitat àestus.
565 Nòn fugis hìnc praecèps || dum pràecipitàre potèstas?
Iàm mare tùrbarì || trabibùs || saevàsque vidèbis
cònlucère facès, || iam fèrvere lìtora flàmmis,
sì te_his àttigerìt terrìs || Auròra moràntem.
Hèia_age, rùmpe moràs; || varium_èt mutàbile sèmper
570 fèmina.” Sìc fatùs || noctì se_immìscuit àtrae.
Tùm vero_Àeneàs || subitìs extèrritus ùmbris
còrripit è somnò corpùs || sociòsque fatìgat:
“Pràecipitès vigilàte, || viri,_èt consìdite trànstris;
sòlvite vèla citì. || Deus àethere || mìssus ab àlto
575 fèstinàre fugàm || tortòsque_incìdere fùnis
ècce_iterum_ìnstimulàt. || Sequimùr te, || sàncte deòrum,
quìsquis es, ìmperiòque_iterùm || parèmus ovàntes.
Àdsis ò|| placidùsque iuvès || et sìdera càelo
dèxtra feràs.” || Dixìt vagìnaque_èripit ènsem
580 fùlmineùm || strictòque ferìt retinàcula fèrro.
Ìdem_omnìs || simul àrdor habèt, || rapiùntque ruùntque;
lìtora dèseruère, latèt || sub clàssibus àequor,
àdnixì torquènt spumàs || et càerula vèrrunt.
La maledizione di Didone (vv. 584-629)
Èt iam prìma novò || spargèbat || lùmine tèrras
585 Tìthonì croceùm || linquèns ||Auròra cubìle.
Règina_è speculìs || ut prìmum_albèscere lùcem
vìdit et àequatìs || classèm procèdere vèlis
lìtoraque_èt vacuòs || sensìt sine rèmige pòrtus,
tèrque quatèrque manù || pectùs percùssa decòrum
590 flàventìsque_abscìssa comàs || “Pro Iùppiter! Ìbit
hìc.” Ait “èt nostrìs || inlùserit advèna règnis?
Nòn arma_èxpediènt || totàque_ex ùrbe sequèntur
dìripièntque ratès || aliì navàlibus? Ìte,
fèrte citì flammàs, || date tèla,_impèllite rèmos!
595 Quìd loquor àut ubi sùm? || Quae mèntem_insània mùtat?
Ìnfelìx Didò, || nunc tè facta_ìmpia tàngunt?
Tùm decuìt, || cum scèptra dabàs. || En dèxtra fidèsque!
Quèm secùm patriòs || aiùnt portàsse penàtis,
quèm subiìsse_umerìs || confèctum_aetàte parèntem!
600 Nòn potui_àbreptùm || divèllere còrpus et ùndis
spàrgere, nòn sociòs, || non ìpsum_absùmere fèrro
Àscaniùm || patriìsque_epulàndum || pònere mènsis?
Vèrum_ancèps pugnàe || fueràt fortùna. Fuìsset:
quèm metuì moritùra? Facès || in càstra tulìssem
605 ìmplessèmque foròs flammìs ||natùmque patrèmque
cùm genere_èxtinxèm, || memèt super ìpsa dedìssem.
Sòl, qui tèrrarùm || flammìs || opera_òmnia lùstras,
tùque_harum_ìnterprès || curàrum_et || cònscia Iùno
nòcturnìsque_Hecatè || triviìs ululàta per ùrbes
610 èt Dirae_ùltricès || et dì morièntis Elìssae,
àccipite_hàec || meritùmque malìs || advèrtite nùmen
èt nostràs audìte precès. || Si tàngere pòrtus
ìnfandùm caput àc || terrìs || adnàre necèssest
èt sic fàta Iovìs poscùnt, || hic tèrminus hàeret:
615 àt bello_aùdacìs populì || vexàtus et àrmis,
fìnibus èxtorrìs, || complèxu_avòlsus Iùli
àuxilium_ìmplorèt || videàtque_indìgna suòrum
fùnera; nèc, cum sé || sub lèges pàcis inìquae
tràdiderìt, || regno_àut || optàta lùce fruàtur
620 sèd cadat ànte dièm || mediàque_inhumàtus harèna.
Hàec precor, hànc || vocem_èxtremàm || cum sànguine fùndo.
Tùm vos, òTyriì, || stirpem_èt || genus òmne futùrum
èxercète_odiìs || cinerìque_haec mìttite nòstro
mùnera. Nùllus amòr || populìs || nec fòedera sùnto.
625 Èxoriàre_aliquìs || nostrìs ex || òssibus ùltor,
qui face Dàrdaniòs || ferròque sequàre colònos,
nùnc, olìm, || quocùmque dabùnt || se tèmpore vìres.
Lìtora lìtoribùs || contrària, || flùctibus ùndas
ìmprecor, àrma_armìs: || pugnènt || ipsìque nepòtesque.”_ (SINAFIA)
La morte di Didone (vv. 630-666)
630 _Hàec ait èt partìs || animùm || versàbat in òmnis,
ìnvisàm quaerèns, || quam prìmum_abrùmpere lùcem.
Tùm brevitèr || Barcèn || nutrìcem_adfàta Sychàei,
nàmque suàm || patria_àntiquà || cinis àter habèbat:
“Ànnam, càra mihì nutrìx, || huc sìste soròrem;
635 dìc corpùs properèt || fluviàli || spàrgere lýmpha
èt pecudès secum_èt || monstràta piàcula dùcat.
Sìc veniàt || tuque_ìpsa pià || tege tèmpora vìtta.
Sàcra Iovì Stygiò, || quae rìte_incèpta paràvi,
pèrficerèst animùs || finèmque_impònere cùris
640 Dàrdaniìque rogùm || capitìs || permìttere flàmmae.”
Sìc ait. Ìlla gradàm || studiò celeràbat anìli.
Àt trepida_èt || coeptìs || immànibus èffera Dìdo,
sànguineàm volvèns || acièm || maculìsque tremèntis
ìnterfùsa genàs || et pàllida mòrte futùra,
645 ìnteriòra domùs || inrùmpit lìmina_et àltos
cònscendìt || furibùnda gradùs || ensèmque reclùdit
Dàrdaniùm, || non hòs quaesìtum || mùnus in ùsus.
Hìc, postquam_Ìliacàs || vestès || notùmque cubìle
cònspexìt, || paulùm lacrimìs || et mènte moràta
650 ìncubuìtque torò || dixìtque novissìma vèrba:
“Dùlces èxuviàe, || dum fàta deùsque sinèbat,
àccipite_hànc animàm || meque_hìs exsòlvite cùris.
Vìxi_et quèm dederàt || cursùm Fortùna perègi
èt nunc màgna meì || sub tèrras || ìbit imàgo.
655 Ùrbem pràeclaràm statuì, || mea mòenia vìdi,
ùlta virùm poenàs || inimìco_a fràtre recèpi:
fèlix, hèu || nimiùm felìx, || si lìtora tantum
nùmquam Dàrdaniàe || tetigìssent || nòstra carìnae.”
Dìxit etòs || imprèssa torò || “Morièmur inùltae,
660 sèd moriàmur” aìt, || “Sic sìc || iuvat ìre sub ùmbras;
Hàuriat hùnc || oculìs ignèm || crudèlis ab àlto
Dàrdanus èt || nostràe secùm || ferat òmina mòrtis.”
Dìxerat, àtque_illàm || media_ìnter tàlia fèrro
cònlapsam_àspiciùnt || comitès || ensèmque cruòre
665 spùmantèm || sparsàsque manùs. || It clàmor ad àlta
àtria; còncussàm || bacchàtur || Fàma perùrbem.
La disperazione di Anna e la morte di Didone (vv. 667-705)
Làmentìs || gemitùque_et fèmineò ululàtu (femineo+ululato: DIALEFE)
tècta fremùnt, || resonàt || magnìs plangòribus àether,
nòn alitèr || quam si_ìmmisìs || ruat hòstibus òmnis
670 Kàrthago_àut || antìqua Tyròs || flammàeque furèntes
cùlmina pèrque_hominùm || volvàntur pèrque deòrum.
Àudiit èxanimìs || trepidòque_extèrrita cùrsu
ùnguibus òra soròr || foedàns || et pèctora pùgnis
pèr mediòs ruit àc || morièntem nòmine clàmat:
675 “Hòc illùd, || germàna, || fuìt? || me fràude petèbas?
Hòc rogus ìste mihi,_hòc || ignès aràeque paràbant?
Quìd primùm || desèrta queràr? || comitèmne soròrem
sprèvistì morièns? || eadèm me_ad fàta vocàsses:
ìdem_ambàs || ferrò dolor àtque_eadem_hòra tulìsset.
680 Hìs etiàm || struxì manibùs || patriòsque vocàvi
vòce deòs, || sic te_ùt posità || crudèlis abèssem?
Èxstinxtì || te mèque, soròr, || populùmque patrèsque
Sìdoniòs || urbèmque tuàm. || Date vòlnera lýmphis
àbluam,_èxtremùs || si quìs || super hàlitus èrrat
685 òre legàm.” || Sic fàta gradùs || evàserat àltos
sèmianimèmque sinù || germànam_amplèxa fovèbat
cùm gemitu_àtque_atròs || siccàbat vèste cruòres.
Ìlla gravìs oculòs || conàta_attòllere rùrsus
dèficit; ìnfixùm || stridìt || sub pèctore vòlnus.
690 Tèr sese_àttollèns || cubitòque_adnìxa levàvit,
tèr revolùta toròst || oculìsque_erràntibus àlto
quàesivìt caelò || lucem_ìngemuìtque repèrta.
Tùm Iuno_òmnipotèns || longùm miseràta dolòrem
dìfficilìsque_obitùs || Irìm || demìsit Olýmpo,
695 quàe luctàntem_animàm || nexòsque resòlveret àrtus.
Nàm quia nèc fatò, || merità || nec mòrte perìbat,
sèd misera_ànte dièm || subitòque_accènsa furòre,
nòndum_illì flavòm || Prosèrpina || vèrtice crìnem
àbstuleràt || Stygiòque capùt || damnàverat Òrco.
700 Èrgo_Irìs croceìs || per càelum || ròscida pìnnis
mìlle trahèns variòs || ad advèrso sòle colòres
dèvolat èt || suprà caput àdstitit: || “Hùnc ego Dìti
sàcrum iùssa ferò || teque_ìsto || còrpore sòlvo.”
Sìc ait èt || dextrà crinèm secat: ||òmnis et ùna
705 dìlapsùs calor àtque_in vèntos vìta recèssit.
